Merkury

Merkury – najmniejsza i najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego. Jako planeta wewnętrzna znajduje się dla ziemskiego obserwatora zawsze bardzo blisko Słońca, dlatego jest trudna do obserwacji.

Odległość od Słońca: 57 910 000 km

Promień: 2 440 km

Masa: 3,285E23 kg (0,055 M⊕)

Długość dnia: 58d 15g 30m

Okres orbitalny: 88 dnia

Powierzchnia: 74 800 000 km²

Budowa Planety:

Tę najmniejszą z czterech planet ziemskich trudno wypatrzeć, gdyż z powodu jej małej średniej odległości od Słońca, wynoszącej tylko 57,9 mln km, zazwyczaj niknie po prostu w jego blasku. Orbita Merkurego ma mimośród 0,21, jest więc eliptyczna. Część jego powierzchni jest pokryta regularnymi pofałdowaniami i wygląda w związku z tym jak zamknięty celofan.

Fałdy te powstały prawdopodobnie wskutek upadku meteorytów na jeszcze gorącą i plastyczną młodą planetę. Zwraca uwagę przede wszystkim krater uderzeniowy o średnicy równej jednej czwartej średnicy Merkurego. W początkowym etapie obserwacji planet panowało przekonanie, że Merkury nie obraca się wokół własnej osi. Później stwierdzono jednak, że na dwa obiegi dookoła Słońca wykonuje trzy obroty wokół własnej osi. Jeden obrót trwa około 59 ziemskich dni. W ten sposób Merkury przez długi czas zwraca się do Słońca stale tą samą stroną Temperatura na dziennej stronie planety podnosi się w związku z tym do 425 stopni Celsjusza i spada po stronie nocnej do minus 170 stopni. Tak wysokie dzienne temperatury i małą masa Merkurego, wynosząca niewiele ponad 5% masy Ziemi, powodują, że planeta ta nie ma właściwie żadnej atmosfery, gdyż nie może jej utrzymać.

Przyspieszenie siły ciężkości na powierzchni Merkurego wynosi około 3,7 m/s2. Powierzchnia Merkurego jest pokryta ciemnym regolitem, podobnym do gruntu księżycowego: albedo 0,06 - 0,08 jest również zbliżone do albedo księżyca. Temperatura nagrzanych przez Słońce obszarów planety wynosi średnio ponad 400°C. Z powodu wahań temperatury atmosfera Merkurego jest bardzo nikła: jej ciśnienie przy gruncie ocenia się na około 2·10-9 hPa. Składa się głównie z neutralnego helu, chociaż nie wyklucza się obecności wodoru, argonu, tlenu i neonu w granicach tolerancji pomiarów.

Natężenie pola magnetycznego Merkurego jest około 3 razy większe, niż natężenie księżycowego pola magnetycznego i wynosi jeszcze na wysokości około 700 km około 98γ (0,001 Oe).


Merkury obiega Słońce w średniej odległości prawie 58 mln km w okresie około 88 dni ziemskich. Jeden obrót planety dookoła osi (tj. praktycznie doba gwiazdowa) trwa 58d,64617. Na podstawie tych okresów, przy zgodności skrętów obydwu ruchów można obliczyć, używając wzorów do obliczania okresów gwiazdowych i synodycznych, że doba słoneczna na Merkurym trwa około 176 dni ziemskich, czyli trzy merkuriańskie doby gwiazdowe i dwa tamtejsze lata.

Powolna rotacja Merkurego nie doprowadziła do deformacji globu. Planeta ma kształt prawie dokładnej kuli. Równik tej planety leży prawie dokładnie w płaszczyźnie jego orbity. Formacje występujące na powierzchni planety przypominają twory księżycowe. Są tu więc także tarasowe ściany kraterów, wewnątrz wielkich kraterów widać małe kratery i górki centralne. Terasy i piki występują już w kraterach o średnicy 14 km ( a na Księżycu dopiero od 50 km). Dowodami napięć powierzchniowych przy kurczeniu się globu są uskoki i skarpy ciągnące się setkami kilometrów. Rozrzut kraterów wtórnych odbywa się na obszarze około 5 razy mniejszym niż na Księżycu, co wyjaśnia się biorąc pod uwagę większą siłę ciężkości. Zachowały się również liczne ślady intensywnej działalności wulkanicznej, która nastąpiła po pierwotnym ciężkim "bombardowaniu" planety kosmolitami.

Przypuszcza się, że Merkury jest wewnętrznie zróżnicowany chemicznie, podobnie jak Ziemia. Promień żelaznego jądra planety ocenia się na około 80% jej promienia. Wyżej znajduje się skorupa krzemianowa o grubości około 500 - 600 km.


Fotografia po lewej stronie przedstawia Merkurego z odległości 233 000 km. Zdjęcie wykonała aparatura sondy Mariner 10 w dniu 29 III 1974 r. Terminator wypada na długość λ=20° W, a jasny brzeg tarczy - na λ=110° W. Największe widoczne kratery mają średnice około 200km.

Natomiast fotografia po prawej stronie przedstawia formacje meteorytowe i wulkaniczne na Merkurym. Zdjęcie zostało wykonane również przez sondę Mariner 10. Przedstawia Stary krater o głębokości 190 km, wypełniony przez gładkie równiny w 43° S i 55° W. Stosunkowo gładsze powierzchnie sugerują wylewy lawy wulkanicznej już po okresie powstania lejów kraterowych na całym obszarze. w okolicy południowego bieguna Merkurego znajduje się skarpa o zaciemnionym stoku o długości prawie 300 km. Przypuszczalnie powstała ona, jak wile innych tworów, wskutek kurczenia się planety. Powyżej skarpy po prawej stronie widać długi łańcuch małych kraterów i uskoków.


Ogólnie powierzchnia Merkurego, podobnie jak powierzchnia Księżyca, zachowała pełny przegląd form uderzeniowych - od olbrzymich basenów do całkiem drobnych kraterków.

Grzegorz S.