Ceres

(1) Ceres – planeta karłowata krążąca wewnątrz pasa planetoid między orbitami Marsa i Jowisza. Ma średnicę 950 km i jest największym z ciał krążących wewnątrz tego pasa. Została odkryta 1 stycznia 1801 przez włoskiego astronoma Giuseppe Piazziego.

Masa: 8,958E20 kg

Okres orbitalny: 1 680 dnia

Siła ciężkości: 0,27 m/s²

Data odkrycia: 1 stycznia 1801

Współrzędne: R.A. 19h 24m 0s | Dec. +59° 0′ 0″

Typ widmowy: Planetoida klasy C

Budowa:

Ceres – planeta karłowata, do 24 sierpnia 2006 uważana za największą ze wszystkich planetoid z pasa głównego między orbitami Marsa i Jowisza. Została odkryta jako pierwsza przez włoskiego astronoma Giuseppe Piazzi'ego 1 stycznia 1801 w obserwatorium astronomicznym w Palermo. Piazzi poszukiwał planety przewidzianej przez regułę Titiusa-Bodego. W sierpniu 2006 roku Ceres została uznana za planetę karłowatą.

Odkrycie:

Już Johannes Kepler przypuszczał, że w obszarze pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza musi krążyć jakaś planeta. Te przypuszczenia wzmocniły się po odkryciu reguły Titiusa-Bodego w roku 1770. Spodziewając się odkrycia nowej „planety”, podzielono pas wzdłuż ekliptyki na 24 odcinki i obserwacje każdego z tych odcinków zostały powierzone różnym obserwatoriom astronomicznym. Giuseppe Piazzi odnalazł Ceres jako pierwszy – miało to miejsce w noc noworoczną roku 1801, kiedy testowania nowego katalogu gwiazd.


Ze względu na chorobę Piazziego obiekt ten stracono z oczu. Dopiero nieco później Carl Friedrich Gauss opracował metodę obliczenia parametrów orbity tego ciała niebieskiego i pod koniec 1801 roku Ceres ponownie została odnaleziona. Rzeczywiście cechy jej orbity jak ulał pasowały do „brakującej planety”, tak że zaraz została ona oficjalnie uznana za ósmą (Neptuna i Plutona jeszcze wtedy nie znano) planetę Układu Słonecznego. Gdy jednak w pasie między Marsem a Jowiszem zaczęto odkrywać coraz więcej podobnych obiektów, coraz częściej używano nazw „mała planeta”, „planetka”, „planetoida” czy „asteroida”. Tak więc Ceres straciła z czasem status planety. 

Nadanie nazwy:

Piazzi nazwał najpierw to ciało niebieskie "Ceres Ferdinandae", na cześć Ceres, bogini upraw polowych i patronki Sycylii oraz ku czci króla Ferdynanda IV z Neapolu, który uciekł w 1798 na Sycylię.

Cechy fizyczne:
Z Ziemi Ceres najlepiej obserwować podczas jej opozycji, może ona wtedy osiągnąć względną jasność 6,7m. Można ją zatem dostrzec przez lornetkę.

Rozmiary Ceres to 975 x 909 km; wśród planetoid pasa głównego jest obiektem największym i najbardziej masywnym. Jej masa wynosi 9,35×1020 kg i stanowi – jak się przypuszcza – 1/3 masy wszystkich pozostałych planetoid. Wokół swej własnej osi obraca się w czasie 9h 4m. Średnia gęstość materii, z której jest zbudowana szacowana jest na 2,077±0,036 g/cm3.

Powierzchnia Ceres ma ciemny odcień, pokryta jest materiałem bogatym w węgiel, stąd jej albedo jest także bardzo małe – 0,09. Badania radarowe wykazały, że powierzchnię Ceres zalega drobnoziarnisty pył zwany regolitem. Dokładniejsze obserwacje szczegółów na powierzchni tej planety karłowatej stały się możliwe dopiero po wyniesieniu na orbitę okołoziemską teleskopu Hubble’a, przez który dostrzeżono ciemną plamę (nazwaną „Piazzi” od nazwiska odkrywcy) o średnicy 250 km. Dalsze obserwacje pozwoliły zidentyfikować jeszcze pewną jasną formację o średnicy ok. 400 km i inne szczegóły, których pochodzenie nie jest na razie znane.


Wnętrze Ceres składa się z dużego skalnego jądra, ponad którym rozciąga się warstwa lodu wodnego i cienka skorupa zewnętrzna z lekkich minerałów. Podczas tworzenia się Układu Słonecznego Ceres przechodziła bogatą ewolucję, podczas której ciepło wydzielające się z jej wnętrza roztapiało lód i utworzyło wewnętrzny płaszcz z ciekłej wody, wypychając ją ku górze. Cięższe pierwiastki i minerały (np. krzem) wędrowały ku jądru. Jak się ocenia masa Ceres to od 17 do 27% woda – jej ilość pięciokrotnie przewyższa ilość tej cieczy na Ziemi. Mimo swej „planetarnej budowy” – zdecydowanie innej niż w przypadku pozostałych planetoid – Ceres nie rozwinęła się do postaci pełnoprawnej planety. Prawdopodobnie przeszkadzały jej w tym ogromne siły grawitacyjne ze strony Jowisza i Marsa.

Badania Ceres:

NASA planuje w roku 2015 badanie bezpośrednie planetoidy Ceres za pomocą sondy kosmicznej Dawn.

Nowa definicja-planeta karłowata:

24 sierpnia 2006 jeden z komitetów Międzynarodowej Unii Astronomicznej zaproponował, aby zmienić definicję "planety" - za "planetę uważa się ciało niebieskie o masie wystarczającej na to, aby pod wpływem własnej grawitacji przyjęło mniej więcej kulisty kształt oraz obiegające gwiazdę centralną, samo natomiast nie będące gwiazdą lub księżycem". Stworzono również nowe określenie na małe obiekty - planety karłowate. Do tej kategorii ciał niebieskich (które nie są pełnoprawnymi planetami) została zaliczona Ceres oraz Pluton i Eris.

Grzegorz S.