Klasyfikacja Organizmów

Nauka zajmująca się badaniem różnorodności organizmów i ich klasyfikacją to systematyka.

Celem klasyfikacji jest uporządkowanie ogromnej ilości gatunków organizmów żyjących na Ziemi. Dział systematyki zajmujący się opracowywaniem reguł klasyfikacji to taksonomia. W zależności od stosowanych kryteriów klasyfikacji, rozróżniamy:

- system naturalny - oparty na pokrewieństwie między organizmami i odzwierciedlający ich filogenezę (historię powstawania)

- system sztuczny - oparty na podobieństwie dowolnie wybranych cech, np. barwy kwiatów.

Współczesna klasyfikacja w dużym stopniu odzwierciedla naturalne pokrewieństwa pomiędzy organizmami. Całkowite wprowadzenie systemu naturalnego nie jest możliwe, gdyż:

1. Wiele szczegółów historii ewolucji nie jest znanych, w związku z tym nie zawsze można określić stopień pokrewieństwa między organizmami. Coraz częściej w takich przypadkach wykorzystywane są osiągnięcia współczesnej genetyki, pozwalające szacować pokrewieństwo przez porównywanie sekwencji DNA.

2. Zdarza się, że wprowadzenie systemu naturalnego znacznie skomplikowałoby posługiwanie się nim - w takiej sytuacji ze względów praktycznych lepiej jest pozostać przy systemie sztucznym.

Sztuczna klasyfikacja jest często przejrzysta i użyteczna, dlatego stosowana jest np. w kluczach do oznaczania gatunków. Również w życiu codziennym stosuje się takie terminy jak glony czy paprotniki, które jednostkami systematycznymi nie są.

Klasyfikacja organizmów ma strukturę hierarchiczną. Poszczególne jednostki, zwane taksonami, zawierają w sobie inne, mniejsze. Podstawowym taksonem jest gatunek. Gatunki łączą się w rodzaje, rodzaje w rodziny, te w rzędy itd. Największym taksonem jest królestwo.


W botanice i w zoologii stosowane są nieco inne nazwy taksonów:
Taksony stosowane w botanice/ Taksony stosowane w zoologii
gatunek/ gatunek
rodzaj/ rodzaj
rodzina/ rodzina
rząd/ rząd
klasa/ gromada

gromada/ typ

Podstawy taksonomii zostały opracowane w XVII w. przez Karola Linneusza. Stworzył on system klasyfikacji, który stał się bazą współczesnego systemu, a opracowane przez niego zasady stosowane są do dziś. Do najważniejszych należą:

- ustalenie hierarchicznej struktury systemu z gatunkiem jako jednostką podstawową

- zastosowanie w odniesieniu do gatunków łacińskiej, binominalnej nomenklatury. Nazwa każdego gatunku składa się z dwóch wyrazów - pierwszy jest nazwą rodzajową, wspólną dla wszystkich gatunków w obrębie tego samego rodzaju, drugi oznacza konkretny gatunek (np. Pinus silvestris - sosna zwyczajna, Pinus strobus - sosna wejmutka, Pinus cembra - sosna północna, czyli limba itd.). Nazwa rodzajowa pisana jest zawsze wielką literą, gatunkowa małą.

Poza tym warto pamiętać, że Karol Linneusz do swojego systemu klasyfikacji włączył człowieka, zaliczył go do królestwa zwierząt i nadał mu nazwę Homo sapiens.

Współcześnie wszystkie organizmy zaliczamy do pięciu królestw. Są to:

- bakterie

- protisty

- grzyby

- rośliny zielone

- zwierzęta.


Poza klasyfikacją znajdują się wirusy, jako twory istniejące na pograniczu życia.

Królestwo/ Charakterystyka
Organizmy posiadające komórki prokariotyczne - nieposiadające jądra komórkowego i większości organelli komórkowych.

Bakterie:
Są organizmami jednokomórkowymi. Komórki mogą mieć różny kształt - pałeczki, laseczki, przecinkowce, mogą też tworzyć skupienia - dwoinki, paciorkowce, gronkowce. Wyjątkiem są sinice, tworzące wielokomórkowe nici.
Mogą odżywiać się na różne sposoby:
autotroficznie w drodze chemosyntezy (bakterie nitryfikacyjne) lub fotosyntezy (sinice)
heterotroficznie - mogą być saprofitami, pasożytami lub żyć w symbiozie
Oddychają tlenowo lub beztlenowo. Procesem beztlenowego oddychania jest np. fermentacja mlekowa.
Niektóre, np. bakterie brodawkowe lub część sinic, posiadają zdolność asymilacji azotu atmosferycznego.
Rozmnażają się przez podział.

W niekorzystnych warunkach niektóre przechodzą w formy przetrwalne.

Organizmy posiadające komórki eukariotyczne - posiadające jądro i organelle komórkowe.

protisty:
Żyją na ogół w środowisku wodnym.
W przeważającej części są organizmami jednokomórkowymi. Nieliczne wielokomórkowe (np. brunatnice) nigdy nie wytwarzają tkanek.
Odżywiają się:
autotroficznie przez fotosyntezę (okrzemki, eugleny, brunatnice)
heterotroficznie, przy czym często spotykana jest fagocytoza. Niektóre są pasożytami.
Mogą posiadać zdolność ruchu (pierwotniaki, śluzorośla).

Rozmnażają się przez podział (pierwotniaki, okrzemki) lub wytwarzają zarodniki (brunatnice, śluzorośla).

grzyby:
Komórki otoczone są ścianą komórkową zbudowaną z chityny, nigdy nie zawierają chloroplastów.
Mogą być jednokomórkowe (drożdże), przeważnie są wielokomórkowe. Nie wytwarzają tkanek. Charakterystyczne dla grzybów są nitkowate strzępki tworzące grzybnię, czyli ciało grzyba.
Odżywiają się zawsze heterotroficznie, głównie martwą materią organiczną (są saprofitami), część jest pasożytami lub żyje w symbiozie.
W wielu przypadkach mają zdolność beztlenowego oddychania.
Rozmnażają się najczęściej przez zarodniki. W tym celu z grzybni wyrastają owocniki. Najbardziej znane to owocniki podstawczaków zbudowane z trzonka i kapelusza.

Niektre mają możliwość produkowania różnych substancji chemicznych i wydzielania ich na zewnątrz jako narzęzdia walki konkurencyjnej - np. pędzlak produkujący penicylinę lub niektóre pleśnie wytwarzające aflatoksyny (substancje rakotwórcze).

rośliny:
Komórki posiadają celulozową ścianę komórkową.

zielone:
Są organizmami głównie lądowymi.
Są wielokomórkowe ze zróżnicowaniem komórek na tkanki (wyjątek - zielenice).
Odżywiają się autotroficznie przez fotosyntezę (wyjątek - nieliczne pasożyty).
Rozmnażają się przez:
zarodniki - dotyczy to mszaków i paprotników (paproci, skrzypów i widłaków). Ze względu na sposób rozmnażania rośliny te nazywamy roślinami zarodnikowymi.
nasiona - dotyczy to roślin nasiennych: nagonasiennych, których nasiona leżą na łusce w szyszce i okrytonasiennych, których nasiona ukryte są wewnątrz owocu.

Najlepiej przystosowane do życia na lądzie, zarówno pod względem budowy, jak i rozmnażania, są rośliny okrytonasienne.

zwierzęta:
Żyją zarówno w środowisku wodnym, jak i lądowym. Są wielokomórkowe, zróżnicowane na tkanki (wyjątek - gąbki).
Odżywiają się zawsze heterotroficznie, posiadają zdolność aktywnego ruchu.
Z wyjątkiem najprostszych bezkręgowców rozmnażają się wyłącznie płciowo.
Zwyczajowo dzielimy je na:
bezkręgowce, wśród których wyróżniamy: parzydełkowce (stułbia, koralowce), płazińce (wypławki, tasiemce), nicienie (glista), pierścienice (dżdżownica), mięczaki (ślimaki, małże, głowonogi) i stawonogi (skorupiaki, owady, pajęczaki)

kręgowce - ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.

Grzegorz S.